Zirai faaliyetlerden doğan kazançlar zirai kazançtır
Zirai faaliyet; arazide, deniz, göl ve nehirlerde, ekim, dikim, bakım, üretme yollarıyla bitki, orman, hayvan, balık ve bunların mahsullerinin üretilmesini, avlanmasını, taşınmasını, satılmasını vb. ifade eder
Çiftçiye ait her türlü ziraat makine ve aletlerinin, başka çiftçilerin zirai üretim işlerinde çalıştırılması da zirai faaliyetlerden sayılır,
Zirai faaliyetin içinde yapıldığı işletmelere zirai işletme; bu işletmeleri işleten gerçek kişilere (adi şirket ortakları dâhil) çiftçi ve bu faaliyetler sonucunda üretilen maddelere de mahsul (ürün) denir,
Kollektif şirketlerle komandit şirketler, zirai faaliyetle uğraşsalar bile çiftçi sayılmazlar,
Zirai faaliyetle uğraşan kollektif şirketlerin ortakları ile komandit şirketlerin komandite ortaklarının şirket kârından aldıkları paylar, şahsi ticari kazanç hükmündedir,
Zirai işletmenin boyutları, sınai bir müessese önem ve genişliğinde olursa zirai kazanç değil; ticari kazanç söz konusu olur,
Örneğin, zeytin üreten bir çiftçinin, ürettiği zeytinlerin satışından elde ettiği gelir, zirai kazançtır, Eğer bu çiftçi, bir de fabrika kurar ve bu fabrikada kendi ürettiği veya başkalarından satın aldığı zeytinleri işleyerek zeytinyağı yapıp satarsa, bu ikinci işten elde ettiği kazanç, ticari kazanç hükümlerine göre vergilendirilir,
İkinci bir örnek, çiftçinin ürettiği ürünleri bir dükkân veya mağaza açarak oraya götürüp satması durumunda elde ettiği kazanç, yine ticari kazanç hükümlerine göre vergilendirilir (Buna karşılık, çiftçilerin doğrudan doğruya zirai faaliyetleri ile ilgili alım satım işlerinin yürütülmesi için açılan yazıhaneler, faaliyetleri bu konuyla sınırlı kalmak şartıyla dükkân ve mağaza sayılmamaktadır),
Çiftçinin arazisini başkasının kullanımına bırakarak gelir (kira geliri veya üründen alman pay) sağlaması durumunda ise bu gelir gayrimenkul sermaye iradı olarak vergilendirilir
Zirai kazançlar ya stopaj usulüyle ya da gerçek usulde vergilendirilmektedir.
Stopaj Usulüyle Vergiye Tabi Olmanın Şartları
Zirai kazançların vergilendirilmesinde stopaj esası, temel vergileme yöntemi olarak öngörülmüştür.
Ancak işletme büyüklüğü şartı ile motorlu araç şartını aşan çiftçiler gerçek usulde (zirai işletme hesabı veya diledikleri takdirde bilanço esasına göre) vergilendirilirler.
İşletme büyüklüğü ve motorlu araç şartlarına uyan çiftçilerin gelirleri üzerinden yapılan stopaj nihai vergi olarak kabul edilir, bu kişilerin ayrıca beyanname vermeleri söz konusu olmaz.
a- İşletme Büyüklüğü Şartı
İşletme büyüklüğü ölçüleri, zirai faaliyet çeşidi dikkate alınarak GVK’nın 54. maddesinde açıklanmıştır. Burada belirlenen büyüklüklerin aşılmaması gerekir.
Örneğin; Tahıl ziraatı ile uğraşılıyorsa ekili arazinin yüz ölçümü toplamı, taban arazide 900, kıraç arazide 1700 dönümü geçmemelidir.
Bu miktarlar, pamuk ziraatında 400 dönüm; pancar ziraatında 300 dönüm olarak öngörülmüştür.
Hayvanlar açısından ise büyükbaş hayvan sayısının (iş hayvanları ile iki yaşından küçük büyükbaş hayvanlar hariç) 150’yi; küçükbaş hayvan sayısının (bir yaşından küçük küçükbaş hayvanlar ile kümes hayvanları hariç) 750’yi aşmaması gereklidir.
b- Motorlu Araç Şartı
İşletmede kullanılan motorlu araçla ilgili şarta gelince, bu konuda da yine Yasa’nın belirlediği büyüklüklerin aşılmaması gerekir.
Bu şarta göre mükellef hakkında beyan yoluyla vergilendirilmenin doğmaması için:
- Bir biçerdövere (veya bu mahiyette bir motorlu araca) veya
- On yaşından küçük ikiden fazla traktöre sahip olmaması gereklidir.
Çiftçiye ait olmakla beraber zirai işletmeye dâhil edilmeyen biçerdöver veya bu
mahiyetteki bir motorlu araç veya 10 yaşma kadar ikiden fazla traktörün işletilmesinden elde edilen gelirler, zirai kazanç hükümlerine göre değil; ticari kazanç hükümlerine göre vergilendirilir
Stopaj Oranları
Yapılacak stopajın oranları GVK m. 94/11’de açıklanmıştır. Buna göre, çiftçilerden satın alman zirai mahsul ve hizmetler için yapılan ödemelerden:
– Hayvanlar ve bunların mahsulleri ile kara ve su avcılığı mahsulleri için %1 (ticaret borsalarmda tescil ettirilerek satılıyorsa) veya %2 (diğerlerinden),
– Diğer zirai mahsullerden %2 (ticaret borsalarında tescil ettirilerek satılıyorsa) veya %4 (diğerlerinden)
– Zirai faaliyet kapsamında ifa edilen hizmetlerden:
- Orman idaresine veya orman idaresine karşı taahhütte bulunan kurumlara yapılan ormanların ağaçlandırılması, bakımı, kesimi, ürünlerin toplanması, taşınması ve benzeri hizmetler için %2,
- Diğer hizmetler için %4 oranında tevkifat yapılacaktır.
